همه چیز درباره تحلیل لثه و نحوه درمان آن

تحلیل لثه یا (Gum recession) به حالتی گفته می‌ شود که در آن لثه (gingiva) یعنی بافتی که اطراف دندان را احاطه کرده عقب‌ نشینی می‌ کند و بخش هایی از ریشه دندان در معرض دید قرار می‌ گیرد. تحلیل رفتن لثه مشکلی بسیار شایع در میان مراجعان به مراکز دندانپزشکی است و ممکن است حتی در سالم‌ ترین افراد نیز مشاهده شود. با علائم، علل، درمان و نحوه پیشگیری از آن در این مقاله آشنا خواهید شد.

✍? جدول دسترسی سریع به مهم ترین عناوین این مطلب

• علائم تحلیل لثه کدامند؟
• علت تحلیل رفتن لثه چیست؟
• درمان تحلیل لثه چگونه است؟
• اقدامات لازم برای داشتن لثه‌ های سالم و طبیعی
• روش های مانع از تحلیل لثه

علائم تحلیل لثه کدامند؟

بالا رفتن یا به اصطلاح عقب نشینی لثه از خط لثه در حالت نرمال، معمولا در همان ابتدا قابل تشخیص است اما علائمی نیز دارد که با کمک آن‌ ها می‌ توانید به راحتی آن را تشخیص داده و شدت آن را مشخص کنید. رایج‌ ترین علائم تحلیل لثه عبارتند از:

نمایان شدن ریشه دندان و در نتیجه بلند دیده شدن دندان‌ ها

هر چند که هر یک  از دندان‌ های شما همواره طول مشخصی دارد، اما به طور معمول در افرادی که لثه‌ های سالمی دارند، تنها تاج دندان‌ ها قابل مشاهده است. با تحلیل رفتن بافت لثه و با نمایان شدن ریشه دندان، به نظر می‌ رسد که دندان‌ ها بلند‌تر شده‌ اند. وقتی لثه به دلیل بیماری پریودنتال بالا برود، دندان‌ ها حتی بسیار طولانی‌ تر از حد طبیعی به نظر می‌ رسند. اگر دندان‌ های جلوی فرد دچار تحلیل لثه شوند، شاید نیاز به اصلاح طرح لبخند با درمان‌ های مختلف باشد.

حساس شدن دندان‌ ها

با تحلیل لثه‌ ها و قرار گرفتن ریشه دندان‌ ها در معرض دید، ممکن است عاج دندان‌ ها در ناحیه‌ ریشه به محیط دهان باز شوند و در نتیجه دندان‌ ها بسیار حساس شده و فرد درد ناراحت کننده‌ ای داشته باشد.

لق شدن دندان‌ ها

افرادی که به دلیل بیماری لثه و پریودنتال دچار تحلیل لثه می‌ شوند، ممکن است متوجه شوندکه یک یا چند دندان آن‌ ها لق شده است. این مشکل معمولا نشان دهنده ایجاد تجمعات پلاک و جرم در زیر لثه است. هر چه فاصله بین لثه و دندان بیشتر شود باکتری‌ های بیشتری می‌ توانند وارد این فاصله شوند و موجودیت دندان را به خطر بیندازند. در مواردی که بیماری لثه و پریودنتال وجود دارد، سایر علائم تحلیل لثه عبارتند از:

• خونریزی بعد از مسواک زدن یا نخ دندان
• تورم و قرمزی لثه
• بوی بد دهان
• درد در لثه

علت تحلیل رفتن لثه چیست؟

شایع‌ ترین عللی که باعث کوچک شدن و یا عقب رفتن لثه‌ ها می‌ شود عبارتند از:

بیماری لثه

بیماری لثه عفونتی باکتریایی است که به بافت لثه و استخوانی که دندان‌ های شما را در جای خود ثابت نگه می‌ دارد آسیب می‌ رساند. بیماری لثه که در مراحل اولیه به آن ژنژیویت (gingivitis) و در مراحل پیشرفته بیماری پریودنتال (periodontal disease) گفته می‌ شود، علت اصلی تحلیل لثه است. بیماری لثه می‌ تواند ناشی از ایجاد پلاک میکروبی و جرم در اطراف بافت لثه، برخی بیماری‌ های خود ایمنی، داروهایی که باعث خشکی دهان می‌ شوند و یا سیگار باشد. حتی برخی افراد به صورت ژنتیکی با این مشکل مواجه هستند.

ژنتیک

برخی از افراد علیرغم اینکه به بهداشت دهان و دندان خود بسیار اهمیت می‌ دهند، اما به دلیل مسائل وراثتی و ژنتیکی به تحلیل لثه دچار می‌ شوند.

وارد کردن فشار زیاد به دندان حین مسواک زدن

ایجاد فشار بیش از حد به دندان‌ ها حین مسواک زدن نه تنها باعث تمیز شدن بیشتر دندان نمی‌ شود، بلکه با تحریک لثه و سرانجام التهاب و خونریزی لثه همراه می‌ گردد. اگر مسواک زدن با فشار نامناسب تداوم پیدا کند، باید انتظار این را داشته باشیم که با تحلیل لثه مواجه شویم.

بهداشت ضعیف دهان و دندان

عدم استفاده از مسواک و نخ دندان با روش صحیح و در مدت زمان مناسب و یا عدم شستشو با دهانشویه‌ های ضد باکتریایی باعث می شود پلاک‌ های ایجاد شده روی دندان‌ ها، سخت و کلسیفیه شده و تبدیل به جرم‌ های دندانی شوند. شما شاید بتوانید با روش های معمول رعایت بهداشت دهان و دندان، پلاک دندان را از بین ببرید اما از بین بردن جرم در خانه امکان پذیر نیست و تنها باید به دندانپزشکان مراجعه کنید. با ادامه بی‌ توجهی به بهداشت دهان و دندان، جرم‌ ها به زیر لثه‌ ها نفوذ کرده و باعث عقب راندن آن‌ ها و در نهایت تحلیل لثه می‌ شود.

تغییرات هورمونی

اگر شما یک خانم هستید، نوسانات هورمونی در دوران بلوغ، قاعدگی، حاملگی و یائسگی می‌ تواند باعث شود که بافت لثه شما حساس‌ تر شود و منجر به تحلیل بافت آن گردد.

استعمال دخانیات

استعمال دخانیات چه سیگار و چه تنباکو جویدنی و سایر محصولات دیگر باعث تشکیل پلاک دندانی شده و تحلیل لثه را موجب می‌ گردد.

استرس

استرس در زندگی ما غالباً باعث می‌ شود دندان‌ هایمان را بیشتر به هم بسابیم. سابیدن بیش از حد دندان‌ ها به هم نیز باعث تحریک و ملتهب شدن لیگامان‌ ها و ساختارهای نگهدارنده دندان می‌ شود که در نهایت باعث حساس شدن لثه و تحلیل بافت آن می‌ شود.

عدم هماهنگی فک‌ ها و دندان‌ ها با هم

تعداد زیادی از افراد جامعه با مشکلات مربوط به بایت دهان مواجه هستند. در این افراد فک‌ ها یا دندان‌ ها با هم هماهنگ و تراز نیستند. زمانی که دندان‌ ها یا فکین هنگام صحبت کردن یا جویدن به خوبی در موقعیت طبیعی خودشان قرار نگیرند مشکلاتی از جمله وارد شدن آسیب به دندان و لثه و یا دشواری در تمیز کردن دندان‌ ها پیش می آید که هر دو می‌ توانند منجر به تحلیل لثه شوند.

پیرسینگ لب و زبان

استفاده از هرگونه جواهرات یا هر وسیله دیگر در قالب پیرسینگ در لب و زبان اشتباه است، زیرا باعث افزایش تحریک بافت لثه و سایر ساختارهای دهان می‌ شود و حتی احتمال التهاب و عفونت دهانی را نیز بالا می‌ برد.

ضربه و تروما

وارد شدن صدمه به دهان، می‌ تواند باعث سوزش، التهاب، عفونت و در مواردی حتی تحلیل رفتن بافت لثه شود.

درمان تحلیل لثه چگونه است؟

بسته به شدت تحلیل لثه، درمان آن نیز متفاوت است. دندانپزشکان بر اساس شدت تحلیل، 3 مرحله یا سطح درمانی در نظر گرفته‌ اند که در ادامه توضیج داده شده‌ است.

سطح 1 درمان: حداقل تهاجمی

درمان سطح 1 تحلیل لثه در واقع بیشتر شامل اقدامات پیشگیرانه است. در این سطح شما باید به صورت منظم به رعایت اصول بهداشت دهان و درمان پرداخته و برای تمیز کردن تخصصی دندان‌ ها به دندانپزشک مراجعه کنید. سایر اقداماتی که باید در این سطح انجام دهید عبارتند از:

• روزانه دو بار مسواک بزنید.
• با مسواک نرم دندان‌ هایتان را تمیز کنید.
• اگر دلیل تحلیل رفتن لثه شما دندان قروچه است با دندانپزشک خودتان صحبت کنید.
• از مصرف سیگار و دیگر مواد دخانیاتی پرهیز کنید.
• اگر پیرسینگ لب یا زبان دارید آن را در بیاورید.

سطح 2 درمان: نسبتاً تهاجمی

اگر پیشگیری نکنید احتمالا با درجاتی از تحلیل رفتن لثه مواجه خواهید شد. چنانچه تحلیل ملایم باشد، دندانپزشک می‌ تواند به شما در درمان آن کمک کند. از آنجا که مهم‌ ترین علت تحلیل لثه تجمع پلاک در فضای بین لثه و دندان است؛ در این مرحله دندانپزشک با کمک پروسه جرم گیری دندان و حذف جرم‌ های فوق و زیر لثه‌ ای، اقدام به درمان می‌ کند. در این روش تمام پلاک و جرم زیر خط لثه به همراه باکتری ها و عفونت ایجاد شده خارج می‌ شود. بعد از اتمام پروسه، ممکن است جهت حذف کامل باکتری‌ ها نیاز به تجویز آنتی بیوتیک باشد.

سطح 3 درمان: تهاجمی‌ ترین سطح

درمان سطح 3 برای درمان تحلیل لثه شامل جراحی است و بنابراین تهاجمی‌ ترین روش است. این راه‌ حل آخرین راه حل بوده و در صورتی انجام می‌ شود که پاکِت یا فضای پریودنتال (فضای بین لثه و دندان) زیاد باشد و یا اینکه بافت استخوان نیز تحلیل رفته باشد. جراحی فلپ، بازسازی و پیوند بافت، مهم‌ ترین روش‌ های جراحی لثه جهت درمان تحلیل لثه هستند.

جراحی فلپ لثه و اسکیلینگ (Flap Surgery)

در اغلب اوقات دندانپزشک برای درمان لثه تحلیل رفته اقدام به انجام جراحی می‌ کند. اگر پزشک تصمیم بگیرد که جرم گیری دندان و روت پلنینگ برای بازگرداندن لثه ها به حالت سابق کارساز نیست، دست به جراحی خواهد زد. دندانپزشک طی این جراحی بافت لثه را برش زده و آن را بالا می‌ زند. سپس باکتری‌ ها، بافت‌ های آلوده، پلاک و جرم و … را خارج می‌ کند و با شستشوی اصولی، موضع جراحی آن را می‌ بندد. هدف از انجام این جراحی علاوه بر زدودن آلودگی از فضای بین دندان و لثه، کاهش عمق این فضا برای دسترسی مناسب مسواک و نخ دندان به عمق آن و حذف کامل پلاک میکروبی است.

بازسازی بافت (Tissue Regeneration)

همانطور که می‌ دانید همه دندان‌ های ما توسط بافت استخوانی فکین تحتانی و فوقانی و لثه‌ ها احاطه شده یا به عبارتی حمایت می‌ شوند. زمانی که بافت استخوانی یا لثه دچار تحلیل شده باشد دندانپزشک می‌ تواند اقدام به ترمیم یا جایگزینی استخوان و بافت تحلیل رفته کند.

روش بازسازی بافت درست همان مراحلی را طی می‌ کند که در روش فلپ باز انجام می‌ شد، با این تفاوت که یک مرحله اضافه در این روش وجود دارد. در بازسازی بافت پیش از بسته شدن یا بخیه زدن لثه به اطراف دندان ها، ماده احیا کننده‌ ای به ناحیه آسیب دیده اضافه می‌ شود. این ماده با قرارگیری در موضع جراحی، به بافت استخوانی و لثه کمک می‌ کند تا بهتر بازسازی شود.

پیوند بافت نرم (Soft Tissue Graft)

در این روش، از سقف دهان و یا مجاور دندانی که دچار تحلیل لثه شده است بافت نرم برداشته شده و به اطراف دندان‌ هایی که ریشه آن‌ ها در معرض دید قرار گرفته است بخیه زده می‌ شود.

برای داشتن لثه‌ های سالم و طبیعی باید چه کارهایی انجام داد؟

• برای تمیز کردن و شستشوی اصولی دندان‌ ها از روش صحیح مسواک زدن استفاده کنید.
• مسواک زدن صحیح را حداقل دو بار در روز انجام دهید.
• از مسواک نرم استفاده کنید.
• روزانه نخ دندان بزنید.
• لثه‌ های خود را ماساژ دهید.

آیا راهی وجود دارد که بتوان با کمک آن مانع از تحلیل لثه شد؟

رعایت بهداشت دهان و دندان مهم‌ ترین و مناسب‌ ترین راه برای ممانعت از تحلیل لثه است. شما باید روزانه مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. علاوه بر دو مورد ذکر شده، مراجعه منظم به دندانپزشک (سالانه دو نوبت) می‌ تواند در این خصوص بسیار موثر باشد. برای ممانعت از تحلیل رفتن لثه می‌ توانید اقدامات زیر را نیز در نظر داشته باشید:

• اگر سیگاری هستید اقدام به ترک سیگار کنید.
• یک رژیم غذایی سالم و متعادل بخورید.
• بر تمامی تغییرات ایجاد شده در داخل دهان نظارت داشته باشید.